اثر عملیات مکانیکی آبخیزداری بر کنترل سیلاب در حوضه آبخیز باراجین استان قزوین

سیل پدیده طبیعی است که جوامع بشری آن را به عنوان یک واقعه اجتناب ناپذیر پذیرفته اند اما رویداد، اندازه و تکرار سیل ناشی از عوامل متعددی است که بسته به شرایط اقلیمی، طبیعی و جغرافیایی هر منطقه تغییر می کند. با توجه به اینکه در اغلب حوضه های آبخیز کشور وقوع سیل و خسارت های ناشی از آن روند افزایشی داشته و همه ساله سیلاب هزینه های هنگفتی بر اقتصاد کشور تحمیل می کند. از این رو مطالعات سیلخیزی در حوضه های آبخیز از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. از طرفی اجرای طرحهای کنترل سیل به لحاظ هزینه های اقتصادی و سایر امکانات لازم (به استثنای شرایط بحرانی) و همچنین به دلیل وسعت زیاد و گستردگی حوضه های آبخیز در سرتاسر یک حوضه امکانپذیر نمی باشد و چه بسا در بسیاری از مواقع عملیات و هزینه ها در مناطقی صورت گرفته است که تاثیری در تخفیف سیل نداشته است. در این راستا با توجه به مطلب ذکر شده ارزیابی نقش عملیات مکانیکی آبخیزداری در حوضه بمنظور کنترل سیلاب امری ضروری می باشد. این ارزیابی با دو هدف عمده، ارزیابی احداث سازه در کنترل دبی پیک سیلاب و افزایش زمان تمرکز سیلاب در هر یک از زیرحوضه ها انجام می گیرد، همچنین با توجه به امکانات مدل شبیه سازی موجود اثرات احداث سازه های جدید نیز در فرایند کنترل سیلاب علی الخصوص در زیرحوضه های مشرف به شهر که در آن عملیات کنترل سیلاب شهری بسیار هزینه بر و مشکل می باشد قابل بررسی و ارزیابی فنی – اقتصادی خواهد بود. شهر قزوین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در دامنه رشته کوههای البرز همه ساله متاثر از سیلاب رودخانه های شمالی منتهی به شهر می باشد که این سیلابها در اغلب مواقع علی الخصوص بارشهای بهاره باعث آبگرفتگی شدید معابر شده و در برخی نقاط به خسارت مالی (و در چند مورد تلفات انسانی) منجر شده است. لیکن علیرغم اجرای طرحهای دفع آبهای سطحی و اصلاح شبکه زهکشی شهری و ساماندهی رودخانه ها، آبگرفتگی معابر علی الخصوص در نقاط جنوبی و شرقی کماکان مشهود می باشد. در این راستا یکی از راهکارهای کنترل این سیلابها و کاهش پیک سیلاب ورودی، گسترش آبخیزداری شهری و انجام عملیات های آبخیزداری در حوضه شمالی شهر می باشد که از سالیان دور نسبت به انجام عملیات های آبخیزداری بخصوص عملیات های مکانیکی تلاشهای بسیاری بعمل آمده که در این مطالعه سعی بر ارزیابی نقش و تاثیر این عملیات ها در کنترل سیلاب شهری می باشد. تحقیق حاضر به منظور تعیین نقاط با پتانسیل بالای سیل و بررسی نقش عملیات مکانیکی آبخیزداری انجام شده در کنترل سیل و شبیه سازی و اولویت بندی زیرحوضه در حوضه شمالی شهر قزوین انجام خواهد گرفت. در این ارتباط با انتخاب یک ایستگاه هیدرومتری در حوضه که دارای آمار هیدرومتری، بارش متناظر با آن در طی سالهای مختلف باشد مدل ارزیابی سازه های مکانیکی مورد اجرا قرار خواهد گرفت . بدین منظور پس از تحلیل فراوانی بارشهای ساعتی، کوتاه مدت که زمان تمرکز آن برابر و یا بیشتر از زمان تمرکز حوضه باشد تحلیل فراوانی بارندگی و سپس تحلیل فراوانی دبی و حجم سیلاب با دوره بازگشت های متناسب با اهداف طراحی سازه های مکانیکی آبخیزداری مورد بررسی قرار می گیرد. و با اولویت بندی زیرحوضه ها، سهم هریک از زیرحوضه ها در حجم و دبی سیلاب ارزیابی می گردد.